#DOCUMENTAIRE
Difficult histories, verhalen uit het verleden die emoties oproepen
Een bijzonder project in de derde klas
door Ans Kieskamp
Ze wilde heel graag, net als haar opa, bij het leger. Ze meldde zich aan bij de KMA, maar werd helaas afgewezen. Na een beroepskeuzetest begon ze vervolgens aan een opleiding tot diëtiste, maar al snel merkte ze dat dit ook niet echt bij haar paste. Dus besloot ze iets te gaan doen met haar favoriete vak geschiedenis en daar heeft ze tot op de dag van vandaag geen spijt van. ‘Het vak van leraar is echt leuk en geschiedenis is gewoon het mooiste vak in de wereld.’
Monique van Luffelen werkt al 13 jaar met veel plezier op het Kandinsky College. In dit artikel vertelt ze over een bijzonder project Difficult history waar leerlingen in de derde klas mee bezig zijn. ‘Ik hoop dat leerlingen net als ik nieuwsgierig worden naar het verleden.’
Start project
Difficult history is een project van de VPRO. Drie jaar geleden zijn we er op onze school mee gestart. In coronatijd mochten we niet reizen en waren we op zoek naar een manier om onze leerlingen toch contact te laten leggen met leerlingen in het buitenland. Difficult history, is een internationaal project waar meerdere Europese landen aan meedoen. Je kunt je als school laten koppelen aan een andere school die hetzelfde project doet en leerlingen op die manier ervaringen laten uitwisselen. Het is een online project in het Engels.
Difficult history
De naam zegt het eigenlijk al: het project draait om difficult histories. Leerlingen kijken naar hun eigen geschiedenis of naar de geschiedenis van Nederland en onderzoeken of daar ‘moeilijke onderwerpen’ in zitten. Onderwerpen waar men liever niet over spreekt of sprak. Verhalen die emoties oproepen bij mensen. Leerlingen werken in groepjes van drie. Van tevoren krijgen ze lessen over een bepaalde difficult history. In onze vakgroep hebben we voor de Joegoslavische oorlogen in de jaren 90 gekozen. Een actueel onderwerp, want momenteel liggen Kosovo en Servië weer met elkaar in de clinch. Vanuit verschillende invalshoeken laten we zien hoe mensen uit verschillende landen deze oorlog beleefd hebben en hoe zij hierop terugkijken. Sommige mensen willen wel praten, andere niet.
In Nederland en Europa zijn er vele difficult histories te vinden. De leerlingen krijgen na de geschiedenislessen zelf de vrijheid om een onderwerp te kiezen en zich hierin te verdiepen. We adviseren wel om een onderwerp te kiezen waarbij een persoonlijk verhaal centraal kan staan.
Zo heeft een groepje bijvoorbeeld voor Kamp Amersfoort gekozen. Zij konden een familielid interviewen die politiek gevangene was en ontsnapte uit het kamp. Een ander groepje heeft contact met een familie in Amsterdam die tijdens WOII onderdak bood aan Joodse onderduikers. Ze hebben het huis mogen filmen en verschillende mensen mogen interviewen. En weer een ander groepje heeft het over de Vietnamoorlog gedaan, waarbij een vader en moeder zijn gevlucht en elkaar later in Nederland hebben leren kennen. Vanuit twee perspectieven vertellen zij wat er is gebeurd.
‘Ik hoop dat leerlingen net als ik nieuwsgierig worden naar het verleden’
Monique van Luffelen, docent geschiedenis. Ze woont in Overasselt met haar man en twee kinderen
Documentaire op YouTube
De leerlingen maken uiteindelijk een documentaire van 10 minuten. De leerling filmen zelf, maar gebruiken ook materiaal uit andere documentaires, fotomateriaal dat ze kunnen vinden, stukjes dagboek en een interview met de persoon wiens verhaal centraal staat. En dan plakken ze alles aan elkaar en worden de documentaires op YouTube geüpload, voorzien van Engelse ondertiteling. Bij beeldend vormen hebben de leerlingen geleerd hoe ze een documentaire kunnen vormgeven. Ze hebben bijvoorbeeld storyboards getekend. Ze hebben een workshop documentaire maken gehad bij de Lux in Nijmegen. En bij muziek hebben ze geleerd hoe ze er muziek onder kunnen zetten. De leerlingen leren zoveel vaardigheden. Steeds meer vakken zijn betrokken bij het project, dat is zo leuk!
Doel van het project
Leerlingen leren op een constructieve manier de dialoog aan te gaan en kritische vragen te stellen. Veel mensen luisteren niet meer naar elkaar. Dit is een project waarbij je leert open te staan voor andere verhalen, invalshoeken en meningen. Je leert niet meteen te oordelen, maar te zien dat mensen soms dingen doen waar ze zich later voor schamen of spijt van hebben. Een moeilijk verhaal is niet altijd zwart-wit. Het is goed voor jonge mensen om zich dat te realiseren.
Enthousiasme van de leerlingen
Het is mooi om te zien hoe serieus leerlingen met het project bezig zijn. Ze zijn súper enthousiast. Het is heel veel werk, peentjes zweten, maar uiteindelijk komen er prachtige dingen uit. Omdat leerlingen de onderwerpen zelf gekozen hebben, is het ook van hun en dat eigenaarschap maakt dat ze ervoor gaan. Na de voorjaarsvakantie zijn we met het project gestart. Tijdens de lessen en in de activiteitenweek krijgen de leerlingen tijd om ermee bezig te zijn. In juni sluiten we het project af met een Kandinsky Filmfestival. Hier laten we de vijf winnende documentaires zien die door elke klas zijn gekozen. Tijdens het festival wordt de absolute winnaar bekend gemaakt.
Tot slot
De maatschappij lijkt verhard, anoniemer en oppervlakkiger te zijn geworden. Het internet maakt dat verhalen vaak gekleurd zijn, mensen kunnen anoniem hun mening geven. Echt een gesprek voeren over iets komt steeds minder voor. Een leerling kwam mij vertellen dat hij voor het eerst van zijn vader, ooit vluchteling, hoorde hoe de tocht naar ons land was verlopen. Door dit project kwam een gesprek tot stand en kwamen ze nader tot elkaar. Hoe bijzonder!