#INBEELD
“Over jezelf zijn voor de klas, de leerling van nu en een reddingshond”
Afscheid nemen van Marcel Koeneman
Door Ans Kieskamp
Marcel Koeneman heeft vele jaren met heel veel plezier op het Kandinsky College gewerkt. Binnenkort gaat hij met pensioen, maar hij vertelt vol energie en enthousiasme over zijn nieuwe plannen. Een prettig gesprek met een bevlogen docent, musicus, zeiler, speurneus en ga zo maar door.
Heb je altijd les gegeven op het Kandinsky College?
Na een aantal jaren les gegeven te hebben in het noorden van het land, ben ik mijn vriendin – nu mijn vrouw – achterna gereisd naar Gelderland. Dat is natuurlijk een beetje een lastige stap voor een Stadjer; ik ben geboren in Groningen en heb daar dertig jaar lang gewoond en op de universiteit moleculaire biologie gestudeerd. Maar ik kende Nijmegen al een beetje. Ik logeerde in de zomervakantie vaak bij mijn oom en tante op de Goffertboerderij.
En op onze school ben je dus gebleven. Waarom eigenlijk?
Ik heb altijd aardige collega’s gehad en héél prettige leerlingen. De school had - en heeft - een fijne sfeer. Bovendien heb ik hier allerlei dingen kunnen doen die het interessant maakten. Ik heb scheikunde gegeven, biologie, algemene natuurwetenschappen en wat natuurkunde. Ik heb een lesmethode geschreven voor ANW en ik ben een aantal jaren voor een paar dagen in de week gedetacheerd geweest bij Wageningen Universiteit.
Ik heb hier ook een klassiek schoolorkest opgericht en geleid, het Elshof Kamerorkest, met leerlingen, ouders en collega’s. We speelden opgewekt heel serieuze muziek: Telemann, Haydn en Mozart.
En vanaf het allereerste begin was ik betrokken bij het TTO. Ik ben zelfs nog vijf jaar afdelingsleider geweest. Ook heb ik een paar jaar op de Rijksuniversiteit Groningen bètadidactisch onderzoek gedaan. Misschien ga ik dat wel afronden als ik met pensioen ben.
Vond je al die dingen dan zoveel leuker dan lesgeven?
Nee, helemaal niet. Het was juist de afwisseling die mijn werk zo lekker dynamisch maakte. Het zorgde er ook voor dat ik zelfs de saaiste dingen nog wel oké vond, zoals proefwerken nakijken. Lesgeven zelf vind ik nog steeds ontzettend leuk! Ik hoorde eens een leerling over mij tegen zijn buurman zeggen: “Kijk hem eens plezier hebben!”. Nou ja, dat dus.
Vinden de leerlingen jouw lessen ook leuk?
Hahaha, dat denk ik wel, al moeten sommige leerlingen er wel even aan wennen. Volgens mij is het vooral belangrijk dat je voor de klas jezelf bent. Een klas herkent feilloos of je een rolletje speelt of dat je authentiek bent. Ik heb allerlei jonge collega’s en stagiairs meegemaakt die iets bijzonders hadden: gestotter, een bijna onverstaanbaar accent, een ontbrekend been of onhandelbaar haar. Maar zolang ze zichzelf waren, vonden de leerlingen dat helemaal prima. Kinderen zijn véél flexibeler dan wij.
Volgens mij is het vooral belangrijk dat je voor de klas jezelf bent. Een klas herkent feilloos of je een rolletje speelt of dat je authentiek bent.
Is het onderwijs veel veranderd in de jaren dat jij lesgaf?
Ja en nee. Eerst nee. Jarenlang hebben allerlei instanties, van binnen en van buiten de school, zich enorm bemoeid met het onderwijs. Om de zoveel jaren kwam er een dramatische verandering: studiehuis, zelfverantwoordelijk leren, diagnostische toetsing, individuele differentiatie, activerende didactiek, ict-gestuurd leren, gamificatie … Vaak kwamen dezelfde dingen onder een andere naam weer terug. Maar ze bleken bijna nooit de kern te raken van het doceren en leren. Het onderwijs is buitengewoon resistent tegen verandering. Ik vind onze Positive Behavior Support trouwens een goede uitzondering. De ideeën achter PBS zijn glashelder en het werkt, ook voor mij. De focus ligt sterk op je attitude, niet op vaardigheden of technische hulpmiddelen. Daar hebben we als school echt winst geboekt. Formatief handelen is veelbelovend, maar daar hoort wel een enorme omslag van de leerling bij.
En waarin is het onderwijs, afgezien van PBS, dan wel veranderd?
De leerlingen van nu zijn echt anders. Niet diep van binnen, met hun drijfveren en hun behoeften, maar wel in hun gedrag en in hun verhouding met school. Wij en onze lessen zijn maar zo’n klein deel van hun leefwereld.
Huiswerk maken is moeilijk voor ze, waardoor ze snel achter raken. Dingetjes uit het hoofd leren is ook steeds lastiger. Vooral de jongens zijn een stuk minder zelfstandig. Ze gaan er vanuit dat er altijd iemand klaarstaat om hun fouten te herstellen. Meisjes lijken juist de andere kant op te gaan. Ze hebben soms een verkrampt perfectionisme dat ze kwetsbaar maakt. Ik maak me daar zorgen over, hoewel het met de meeste kinderen gelukkig gewoon goed gaat.
Wat me het meest bezighoudt: onze leerlingen lezen een stuk slechter dan een aantal jaren geleden. Informatie halen uit een leerboek of een inleidende tekst op een toets geeft al enorme problemen. Ik ben er onderhand van overtuigd dat misschien wel de helft van de onvoldoendes niets met de vakinhoud te maken heeft, maar met lezen, tegenwoordig zelfs op het vwo.
Heb je misschien ook nog wat leuks te zeggen?
Klonk het zo zorgelijk? Dat is het ook. Het huidige leesprobleem is één van de uitdagingen waar we nu voor staan. Als je als docententeam hart voor je leerlingen hebt en je werkt ook nog eens goed samen, dan kun je veel bereiken. We zijn echt een school met veel mogelijkheden. Ik heb het hier niet voor niets zo lang uitgehouden!
Wat zijn je plannen als je gestopt bent met werken?
Ik maak tegenwoordig veel muziek met ontzettend aardige collega’s en leerlingen in de schoolband, een jazzgroepje, een brassband en momenteel natuurlijk de musical. Als het even kan (en mag), dan ga ik met een paar daarvan zeker nog een tijd door. Je moet trouwens absoluut naar de musical! De leerlingen zijn geweldig en Eefje en Minke stoppen er zoveel vakkennis en tijd in dat het weer prachtig wordt.
Alleen maar muziek dus?
Nee joh. Mijn onderzoek had ik al genoemd, geloof ik. En we gaan vast meer zeilen dan nu, want doordeweeks kan het ook mooi zeilweer zijn. Ik zal aan jullie denken als ik op het water zit! Hopelijk kan ik ook nog een keer mee met het schoolzeilschip de Wylde Swan op een oceaanoversteek.
En trouwens, mijn hond is over een tijdje gecertificeerd reddingshond! Dan kunnen we ingezet worden om vermiste personen op te sporen. Tamelijk inspannend, maar wel zinvol.
De meeste mensen die met pensioen gaan, zeggen dat ze gaan reizen…
Oh, we zullen nog wel een paar mooie bestemmingen opzoeken, maar we doen niet mee aan die reiscultus. Denk eens aan al die lijven die zich in klimaatverpestende vliegtuigen proppen om daarna te kunnen vertellen dat ze - met z’n allen - de Machu Picchu of de Boroboedoer hebben beklommen.
Wij gaan liever een paar weken naar Schotland of Noorwegen.
